Mahmut Çelik, İsmailağa Câmiası’nın kanaat önderleriyle derinlemesine mülakat gerçekleştirdi. Yüksek lisans teziyle Çelik, İsmailağa Câmiası’nın medya pratiklerindeki dönüşümü tespit etti.

Türkiye’de medya ve din ilişkisinin önemli bir yönünü dini grupların medya pratikleri oluşturuyor. Bununla birlikte, literatürde bu konuyu içeren yeterli çalışma bulunmuyor. Mahmut Çelik’in hazırladığı yüksek lisans tezi bu bakımdan önemli bir boşluğu dolduruyor.

Mahmut Çelik, İsmailağa Câmiası’ndan 11 kanaat önderiyle derinlemesine mülakatlar gerçekleştirdi. Görüşmelerde, İsmailağa Câmiası’nın geleneksel ve yeni medyaya yönelik bakış açısını tespit etmek üzere katılımcılara 7 soru soruldu. Toplam 11 saat 10 dakikadan oluşan ses kayıtları deşifre edilerek tezin bulguları arasında yer aldı. Ortaya kapsamlı değerlendirmeler çıktı.

Çelik’in çalışmasının sonuç kısmında şunlar yer aldı:

“Türkiye sosyolojisinde en etkili cemaatlerden birisi olan İsmailağa Câmiası’nın da başta televizyon olmak üzere medyaya oldukça mesafeli bir duruşta olduğu bilinmekteydi. Lakin son yıllarda bu tutumda farklılıklar olduğu görülmektedir. İsmailağa Camii İlim ve Hizmet Vakfı tarafından resmî web siteleri ve sosyal medya sayfaları kurulmuştur. Bununla birlikte İsmailağa Camii İlim ve Hizmet Vakfına bağlı olmasa da Câmia’nın içinden çıkmış kişilerce kurulan iki ulusal televizyon kanalı, bir bölgesel radyo kanalı, birçok dergi ve çok sayıda sosyal medya sayfası bulunmaktadır. 2000’li yıllarla birlikte Câmia’nın medya yüzü olarak görülen ve “Cübbeli Ahmet Hoca” olarak tanınan Ahmet Mahmut Ünlü’nün ulusal televizyon kanallarında görünür olmasıyla başlayan ve artarak devam eden medyatikleşme süreci günümüzde Câmia’nın resmi olarak medyada var oluşuna kadar gelmiştir.”
 
İsmailağa Câmiası’nda medyaya yönelim süreci
 
“Çalışmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda, İsmailağa Câmiası’nın medyaya bakışında bir farklılaşma olmakla beraber çok ciddi bir değişim olmadığı görülmektedir. Câmia, geçmişte olduğu gibi yine mensuplarının evlerine televizyon almamalarını tavsiye etmektedir, yine ekran başında, internette vs. vakit harcanmasına karşıdır. Bununla beraber fıkhen “umûmu'l-belvâ” adı verilen “yaygınlaşan ve artık zaruret halini alan bir durum”dan bahsedilmektedir. 2000’li yıllardan önce İsmailağa Câmiası’nın lideri, tarikat şeyhi Mahmut Ustaosmanoğlu fotoğraf dahi çektirmeye caiz olmadığı yönünde fetva verirken 2000’li yıllardan sonra bu fetvasını güncelleyerek fotoğraf konusuna ruhsat verdiği belirtilmektedir. Fotoğrafa cevaz veren güncel fetvayla beraber İsmailağa Câmiası’nda yeni bir dönemin başladığı söylenebilir zira bu süreçte ilk kez Mahmut Ustaosmanoğlu’nun fotoğrafları Câmia mensubu kişilerce çıkarılan dergilerde çokca yer almaya başlamıştır. 2009 yılı itibariyle dergilerle başlayan süreç, Lalegül Radyo, Lalegül TV, gayriresmi dijital medya ve nihayetinde 2014 yılında kurulan resmî web sitesi ve akabinde kurulan resmi sosyal medya hesaplarına kadar uzanmaktadır.”
 
İsmailağa neden medyada aktif olmayı tercih etti?
 
“Bunun sebeplerinden biri akıllı telefon ve internet kullanımının önü alınamayacak bir hal alması olsa da tek gerekçe bu değildir. Bunun dışında yeni medya araçlarının yaygınlaşması ile beraber internet üzerinde İsmailağa Câmiası’nı resmi olarak temsil etmediği hatta Câmia mensubu olmadığı halde Câmia adına konuşan kişi ve kuruluşların ortaya çıkması da söz konusu süreci tetikleyen ikinci neden olarak değerlendirilebilir. İsmailağa Câmiası’na ciddi zararlar verdiği belirtilen söz konusu şahıslar tarafından “İsmailağa” isminin patenti alınmış, bu isimle şirket kurulup, web siteleri, sosyal medya hesapları açılmıştır. Tüm bu yaşananlar İsmailağa Camii İlim ve Hizmet Vakfının bu konuda harekete geçmesini hızlandırmıştır. Yaşanan bu olaylar üzerine bir yandan yasal süreç başlatılmış diğer yandan da İsmailağa Bilgi Teknolojileri ekibi İsmailağa BT kurularak bir medya stratejisi geliştirilmiştir. Böylece İsmailağa Câmiası’nın resmi müessesesi olan İsmialağa Camii İlim ve Hizmet Vakfı resmî açıklamalarını ve duyurularını resmi web sitesi ve sosyal medya hesaplarından yapmaya başlamıştır. İsmailağa’nın medya yapılanmasının bir diğer varlık sebebi ise dini anlatma amacıyla daha fazla kişiye ulaşılma gayesidir. Câmia’nın “tebliğ” ve “emr-i bil ma’ruf” gibi terimlerle açıkladığı bu irşat faaliyetleri de İsmailağa’nın resmi dijital medya mecralarının içeriğini oluşturan ana unsurlardandır. Dini içerikli sohbet videoları, makaleler, ayet ve hadis paylaşımları buna örnek olarak gösterilebilir. Özetle İsmailağa Câmiası’nın medyaya bakışındaki dönüşüm fikrî olarak değil fiili olarak ve zaruret icabı gerçekleşmiştir.”
 
Ahmet Mahmut Ünlü ve Lalegül TV
 
Özetle İsmailağa Camiâsı’nın medyaya bakışında bir dönüşüm yaşanmıştır lakin bu dönüşüm pratikte yaşansa bile zihinsel anlamda bireylerin içselleştirdiği bir dönüşüm olmamıştır. Dijital medya kullanımı, İsmailağa Camiâsı’nın günlük hayatında bilhassa da eğitim alanında birtakım etkiler meydana getirmiştir. Câmia mensuplarının akıllı telefon kullanımı ülke genelindekine benzer düzeyde seyretmektedir. Bununla beraber medreselerde bazı kısıtlamalar getirilmektedir zira akıllı telefon kullanımının kimi zaman talebelerin derslerini olumsuz etkilediği görülmektedir. İsmailağa Câmiası, pandemi sürecinde eğitim faaliyetlerini uzaktan eğitim yöntemi ile yürütmüştür. Bu konuda adaptasyon büyük oranda sağlansa da Câmia mensupları uzaktan eğitimin, yüz yüze eğitimin yerini tutamayacağı görüşünde mutabıktır.
 
Medyaya yönelik mesafede görülen değişim İsmailağa Câmiası mensupları tarafından önemli ölçüde benimsenmemiştir hatta bu konuda Câmia mensuplarının ikiye ayrıldığı da söylenebilir. “İhvan” adı verilen ve tarikat mensubiyeti olan Câmia’nın aslî unsurları, söz konusu durumu ciddi manada kanıksamazken “muhibban” denilen tarikat dersi almayıp Câmia ile sadece gönül bağı olan kişiler Ahmet Mahmut Ünlü’nün medyatik oluşunu benimsemektedirler. Nitekim Ahmet Mahmut Ünlü de Lalegül Medya’nın takipçilerinin İsmailağa Câmiası’ndan daha geniş bir evrene sahip olduğunu belirtmektedir. İsmailağa Câmiası’nın yeni medya teknolojilerine dair net bir vizyonu olmamakla birlikte çağın ihtiyaçlarını karşılamaya ve ortaya çıkan problemleri çözmeye yönelik güçlü refleksler ve acil eylem planlarını hayata geçirebilecek donanımda bir ekibe sahip olunduğu görülmektedir.
 
Haberdeki alıntılar, yazarından izin alınmak suretiyle yayınlanmıştır.
 
YÖK Tez Merkezi’nden 669550 tez numarasıyla çalışmaya ulaşabilirsiniz.