Çizgi filmler, çocukların izlediği televizyon programlarında ilk sırada bulunuyor. Bu durum, çizgi filmlerde hangi tür değerlerin yansıtıldığı sorusunu da gündeme getiriyor. Bu bakımdan, TRT başta olmak üzere, çocuklara yönelik tematik kanallarda yayınlanan çizgi filmler önemli bir çalışma alanını oluşturuyor.
Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT)’nun çocuklara yönelik tematik yayınlarının bulunduğu TRT Çocuk kanalı, başarılı işlere imza atıyor. Kanalda 3-5, 6-8, 9-11 ile 12 yaş ve üstü çocuklara yönelik yayınlar yer alıyor. Kanalın internet sitesinde yer alan bilgiye göre, TRT Çocuk’ta farklı yaşlara göre hazırlanan 24 program bulunuyor. Bunlardan biri de “Rafadan Tayfa” isimli çizgi film...
Rafadan Tayfa, “Mahalle yaşamı, dayanışma, dostluk, komedi ve eğlence”nin bir arada yansıtıldığı” program olarak tanıtılıyor. Çizgi filmle ilgili ayrıca “Mahalle Meselesi”, “Tornet”, “Hayri Uzayda” oyunlar da bulunuyor.
“Rafadan Tayfa Dehliz Macerası” ile sinema salonlarında da gösterime giren çizgi film 1 milyondan daha fazla izleyici ile buluştu. Box Office verilerine göre ilk 3 gününde 243.696 seyirci ile güçlü bir başlangıç yapan film, bugüne kadar en iyi açılış yapan yerli animasyon unvanını elde etti.
Rafadan Tayfa’da kültürel değerlerin oranı
Peki, Rafadan Tayfa’da dinî ve kültürel değerlerin oranı nedir? Çizgi filmde olumsuz mesaj bulunuyor mu?
“TRT Çocuk” kanalında yayınlanarak çocuklar tarafından yoğun bir şekilde izlenen rafadan tayfa çizgi filmiyle ilgili dikkate değer, akademik bir çalışma yayınlandı. Diyanet İlmi Dergi’de yayınlanan makale Prof. Suat Cebeci ve Doktora öğrencisi Recep Demir tarafından hazırlandı. Çalışma çerçevesinde biri yerli (Rafadan Tayfa), diğeri yabancı (Doraemon) yapım olan iki çizgi filmin içerik analizine tabi tutuldu.
Rafadan Tayfadan 30 bölüm, Doraemon’dan ise (biri 23 dakikalık olmak üzere) 29 bölüm izlendi. Bu iki çizgi film analiz edilerek çizgi filmlerin ana hedef kitlesini oluşturan 3-6 yaş grubundaki çocuklara neler sundukları tespit edildi.
Makalede “Rafadan Tayfa” ile ilgili şu tespitler yer aldı:
“Rafadan Tayfa çizgi filminin izlenen bölümlerinde tespit ettiğimiz kültürel değerler, dinî değerler ve olumsuz mesajların birbirine oranları Grafik 2’de belirtilmiştir. Tespit edilen değerler ve olumsuz mesajların nicel olarak toplamında en büyük payı % 81,04 ile kültürel değerler almıştır. Kültürel değerler içerisinde “Yabancı kültür”ün oranı ise % 1.22’dir. Kültürel değerleri % 17,97 ile “Dinî değerler” takip ederken, “Olumsuz mesajlar” % 0,99’da kalmıştır. Grafikte de görüldüğü gibi Rafadan Tayfa çizgi filmi Türk kültürü ağırlıklıdır.”
Çocukların değer kazanımlarına olumlu katkı
“İşlenen konularda ve karakterlerin aralarında geçen diyaloglarda dinî değere daha az yer verilirken kültürel değerlerin ön plana çıkartıldığı anlaşılmaktadır. Olumsuz mesajların minimumda kalması çizgi filmin çocukların değer kazanımlarına katkısı bakımından olumludur.”
Görsel dinî sembollerin oranı
“Rafadan Tayfa çizgi filminin izlediğimiz bölümlerinin tamamında yoğun görsel dinî semboller bulunmaktadır. İstanbul’da bir mahallede geçen hikâye, bu şehrin zengin dinî mirasını bir nebze olsun yansıtmaktadır. Hemen her sahnede cami yahut minare çizimlerini görmek mümkündür. Bu durum çizgi filmi izleyen çocuğun İslam dinine ait ibadethanelere olan aşinalığını artırma bakımından olumludur. Çizgi filmin izlediğimiz bölümlerinde İslam dinine ait sembollerin nicel olarak toplamı 331’dir. Bu sembollerin çizgi filmin tamamında bulunduğu görülmektedir. Çizgi filmde diğer dinlere ait sembollere ise rastlanmamıştır. Bazı yapımlar izleyiciye vermek istediği mesajları direkt vermektense sembolik anlatımlarla vermeyi tercih ederler. Bu sayede hem direkt mesaja gelecek tepkilerin önü alınmış olur, hem de görselin insan zihninde meydana getirdiği kalıcı etkiden faydalanılmış olur. Rafadan Tayfa çizgi filminde yer alan zengin İslam mimarisi ve Türk kültürüne ait yapılar, çizgi filmin geçtiği yerin bir Türk-İslam beldesi olduğunu, orada yaşayan karakterlerin Müslüman olduğunu seyirciye aktarmaktadır. Seyirci de hâlihazırda aşina olduğu bu görselleri zihninde pekiştirmektedir.”