Teknoloji ile din ve dindarlık arasındaki ilişki, farklı tezahürlerle gündelik hayatta etkinliğini sürdürüyor. Zikirmatik, hatim matik, sanal mezarlık, besmele çeken bardak, Kur’an okuyan kalem, namaz kıldıran seccade gibi uygulamalar bu göstergelerden sadece bazıları.
Bu nedenle, akademide bu alanda yapılan yeni çalışmalarda artış görülüyor. İşte bunlardan birini büşra doğan hazırladı.
Büşra Doğan “Dindarların Dini Teknolojik Aletlerle Etkileşimi: Tekno-Dindar Pratikler” başlıklı yüksek lisans teziyle, literatüre önemli kavramlar kazandırdı.
Doğan, tezinde namaz kıldıran kıblegâh seccade, zikirmatik, Kur’an okuyan kalem, konuşan tespih, besmele çeken bardak ve dini mobil uygulamalar ile bunların dindarlıkla ilişkilerini inceledi.
Büşra Doğan teziyle “tekno dindarlık” ve “ibadet teknolojileri” gibi kavramları literatüre kazandırdı.
Tezde, öncelikle dindarlığın dinsel ritüeller üzerinden teknoloji ile beraber toplumsal alanda nasıl bir dönüşüm geçirdiği tespit edildi. Bu amaçla, dindarlık ile ilgili teorik çerçeve sunulduktan sonra tekno-dindar pratiklere ilişkin kavramsal çerçeve aktarıldı. Ardından tekno-dindarlığın kullanım değerlerini ortaya çıkaran ibadet teknolojisi ile ilgili bilgilere yer verildi. Çalışmada ayrıca Mardin ve İstanbul'da ikamet eden ve dini amaçla üretilen teknolojik aletleri, dini yaşantılarında aktif olarak kullanan dindarlar ile derinlemesine mülakatlar yapıldı.
Büşra Doğan’ın tezinden öne çıkan bazı konular şöyle:
“Teknoloji, dinsel hayatı değişime uğratıyor”
Teknoloji, kullanan kişinin amaçlarına göre değişik formlara girebilmektedir. Tanrısal sembollere (ibadetlere ve ibadetler için verilen dini eğitimlere) teknolojik etkiyle meşruiyet kazandıran dini uygulamalar ve aletler, dinsel yaşayışı çeşitli şekillerde değişime uğratabilmektedir.
“Teknoloji, dindarlara yeni imkanlar sunar”
Teknolojinin insanın dini yaşantısına nasıl yansıdığı önemlidir. Teknolojinin insanın dini yaşantısına yansımasını sağlayansa; insanın elde ettiği tecrübeler üzerinden kullanımı pratik olan ve manevi pratikler açısından kolaylaştırıcı etkisi olan dini teknolojik uygulamalar veya aletleri kullanmasıdır. Dinselliklerin belli dönemlerde belli bireyler tarafından nasıl yorumlanıp pratiğe döküldüğü farklılık arz edebilmektedir. “Tekno-dindar” ve “ibadet teknolojisi” kavramları da sosyal değişimlerle beraber teknolojinin hayatımıza girmesiyle sosyolojik bir kurum olan dinde meydana gelen değişimlerin dinsel davranış ve alışkanlıklar üzerindeki etkisini anlamaya yöneliktir. Günümüzde teknolojinin dini hayatla kurduğu ilişki, girift bir hal almaya başlamıştır. Teknoloji, dinin gündelik hayat içindeki temasını arttırarak dindarlar için yeni imkânlar sunabilmektedir.
Tekno Dindarlık ne anlama geliyor?
Dindarlık, dini buyrukları yerine getirmeye çalışan ve bunu hayat gayesi haline getiren kişi veya kişiler olarak ele alınacaktır. “Tekno”, kelime anlamı olarak "meslek, usul, işlem" anlamlarında kullanılmaktadır. “Tekno-dindarlık” kavramı ise, teknolojik gelişimle beraber bilgisayar ortamlı iletişim olanaklarını dini amaçlar doğrultusunda aktif bir biçimde kullanan dindar kişiler anlamında ele alınacaktır. Dindar kişiler arasındaki teknolojik yayılmanın tekno bilimsel bir sürecin toplumsal hayata temasıyla gelişmeye başladığı söylenebilir. Dini bilgi ve teknolojik bilginin bir araya gelmesiyle beraber ortaya çıkan dindarın, mekâna bağlı olmadan telefon, tablet veya bilgisayarlarından dini eğitim ve uygulamalarla dini deneyim ve bilgilerini artırdıkları gözlenmektedir. Böylece teknolojinin gelişimine paralel olarak ortaya çıkan dindarlıkla, dinsellik, günümüzde farklı bir toplumsal boyut kazanmıştır.
Tekno dindarlar nasıl davranır?
Tekno-dindar kişilerin teknolojiyle karşılaşıp dini yaşamlarında meydana gelen teknolojik temaslar doğrultusunda teknolojiyi gündelik ritüellerine dâhil etmesiyle başlar. Dini mecradaki bu teknolojik işlerlik dindar kişilere teknolojik alternatifler sunmaktadır. Teknoloji ile sosyalleşen tekno-dindar kişiler çoğu zaman teknoloji üzerinden dini bilgiye ulaşmayı uygun görmektedir. Böylece teknodindarlar, dindarlığın toplumsal alandaki teknolojik değişimi olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Teknolojide meydana gelen gelişmeler, gündelik hayatı kolaylaştıracak etkide bulunurken, dinle de yakın temas halinde olmasını sağlayacak gelişmeler ortaya koymuştur. Çünkü ortaya konulan gelişmeler, dini hayatı kolaylaştırdığını söyleyerek ortaya çıkmaktadır. Bilişim teknolojilerinin dini pratiklere yönelik sunduğu aletler ve uygulamalar, teknolojinin kendini dindar olarak tanımlayan insanların gündelik dini hayatına daha hızlı ve sistematik bir şekilde girmesini sağlamıştır.
Tekno dindar pratikler: Kur’an okuyan kalem, besmele çeken bardak, konuşan tespih…
Dindar kişilerin hayatındaki teknolojik anlamlandırmaların ve kullanımların boyutu gün geçtikçe değişime uğramaktadır. Bu değişim elbette ki toplumsal dönüşüm ve gelişmeler ışığında olmaktadır. Teknolojik dünya ile dindar kişilerin deneyimleri dindar kişilerin dini kurum ve görevlilerle olan ilişkilerine yeni bir boyut katmaktadır. İnsanlar Kur'an okuyan kalem, besmele çeken bardak, konuşan tesbih, zikirmatik, namaz kıldıran kıblegah seccade gibi dini teknolojik aletleri ibadetlerinde yardımcı veya kolaylaştırıcı bir araç olarak kullanarak bilindik dini toplumsallaşma ve dini ilişkiler kabından çıkmaktadırlar.
Tekno dindarlık ve ibadetlerde teknoloji kullanımı
Maddi ve manevi bütünlüğü sağlamak açısından toplumsal teknolojik gelişmeler ışığında tekno-dindarlık, maneviyatın maddi olarak dışa vurumudur. Bu aletlerin dindarlar tarafından bizzat kullanılması ibadetler açısından teknolojinin araçsallaştırılmasını sağlanmıştır. Dini pratiklerdeki teknolojik dolaşıma odaklanmak dini deneyim ve pratiklerdeki değişimin sosyolojik önemini gözler önüne sermektedir.
Tekno dindarlıkta ibadet teknolojileri…
Tekno-dindarlar, ibadet teknolojisinin (dini mobil uygulamalar ve aletler) taşıyıcısıdırlar. Dindar teknolojiyle iliştirilmiş dini eylem biçimlerinin yanı sıra, dünyaya dair işlerini yerine getirirken öte dünyaya dair işlerini de ihmal etmemek için teknolojiyi adeta bir uyarıcı görevinde kullanmış oldukları gözlemlenmiştir. Böylece dini yaşayışlarına yerleştirdikleri sistemli teknolojik araçlarla dini alışkanlıklarını sürdürür oldukları analiz edilmiştir. Çünkü teknoloji, dini alana ait her şeyin el altında ve anında olmasını sağlamaktadır. Tüm bu teknolojik yansımalar, metafizik alana ait yakınlaşmaların olduğunu göstermektedir.
“Din tecrübesinin kipi dijitale evrilmektedir”
Tekno-dindarlık, teknoloji üzerinden tanrısal alana katılımı temsil ederken, teknoloji içinde teknolojik çerçevede dini ödevlerini yerine getiren bir temsil haline gelir. Tekno-dindarlık teknoloji ve dini tecrübelerin iç içeliğinin yansımasıdır. Teknolojik alanın ve tanrısal alanın kesişen bir sureti olarak ortaya çıkan tekno dindarlaın, teknoloji aracılığıyla dünyevi alan içinden metafizik tezahürlere ulaşma gayreti içinde oldukları gözlemlenmiştir. Din ve teknolojinin entegrasyonu ile kutsalın algılanışının ve tecrübesinin kipi değişmekte dijital bir kipe evirilmektedir. Teknoloji üzerinden tanrısal alan ile ilişki içerisine giren tekno-dindarlar, bu etkileşim sürecinde baş aktör pozisyonundadırlar. Burada tekno-dindarlar, toplumda teknolojik alanda meydana gelen değişikliklerle kendini güncelleyen dünya tasavvuruna dair bir vurgudur. Tekno-dindarlar için dinsellikler toplumsal şartlara göre kendini teknoloji üzerinden kurgulayarak bir birliktelik tezahürü sunar. Böylece toplumsal mecrada din ve teknik gelişmelerin iç içeliği ortaya çıkmaktadır.
İbadet teknolojisi nedir ve neden ortaya çıkar?
Dine uyumlu ve faydalı teknolojik aletlerin varlığı ibadet teknolojisinin doğmasını ve işlevsel bir mekanizma olarak var olmasını sağlar. Bu durumda dindarlar için teknolojiyi dini toplumsallaşma makinesi olarak da görebiliriz. İbadet teknolojisi kavramıyla teknolojinin ibadetlerde kolaylık ve süreklilik sağlama iddiasıyla ortaya çıkan dini vasıflı teknolojik aletlerle beraber, bu doğrultuda oluşan dini teknolojik aletlerin pazar piyasası da anlaşılmaktadır. İbadet teknolojisi dinsel alanın teknolojik olarak ivme kazandığının göstergesidir. Bu teknolojik aletlerin genel olarak, dindar kişinin inandığı din ile pratik olarak ilişki kurup manevi istikameti arttırmaya dönük kullanım değeri vardır. Dini aktivitelerin planlanması ve düzenli ya da en az kusurla uygulama hususunda yerine getirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu aletlere erişim noktasında ekonomik özellikler farklılık gösterebilmektedir.
“İbadet teknolojisi, dinin zihinsel ve bedensel performansını artırmasında önemli rol oynar”
Teknolojik gelişmeler ışığında ortaya çıkan ibadet teknolojisi, gündelik hayat içinde var olan din pratiklerinin toplumsal değişme ve gelişmeyle uyumlu olduğunun göstergesidir. Bu durumda, ibadet teknolojisi, teknolojinin dindarların dini pratiklerini yerine getirmesine yönelik üretmiş olduğu teknolojik bir yansımadır. İbadet teknolojisi dinin zihinsel ve bedensel boyutta performansını arttırmasında önemli bir rol oynayabilmektedir. İbadet teknolojisine bakıldığında arz merkezli bir talep tüketim toplumunda, siber sosyolojide önce talep gelmektedir önce arz gelmemektedir. Bu durum ibadet teknolojisinin arz temelli bir yapısının olduğunu göstermektedir.
İbadet teknolojileri ve sekülerleşme tezi
Sosyolojik bir kurum olan din, teknoloji tarafından dini öğretilerin nesilden nesile aktarılmasında değişim rolünü üstlenirken ürettiği dini uygulamalar ve aletlerle bunun yeniden üretimini gündeme getirmektedir. Var olan dini teknolojik yaşam tarzı dinin geleneksel dünyaya ait olduğu savını bozar niteliktedir. İbadet teknolojisi ile dindarların dine yönelme isteğinin ve bu husustaki pratiklerinin gündelik hayat içine yerleşmesi açısından davranışlarının disipline edilmesi için önemli bir araçtır. Bu durum toplumda var olan dini yaşantıların nasıl değiştiğini anlama konusunda bizlere bir yaklaşım sunmaktadır. Böylece teknoloji, ibadet teknolojisi ile dindar insanlar için işlevsel hale gelmektedir. Burada dinin teknolojik görünümü ibadet teknolojisidir. Bu teknoloji dinin kendi sürekliliğini sağlayabilmesi için de önem arz etmektedir denilebilir.
Teknoloji, dindarlığı artırıyor mu?
Yaptığımız derinlemesine mülakatlarda kurduğumuz bağlantıların tekno-dindarların dinsel duyuş ve pratiklerinde kullanma öncesi ve sonrası değişiklikler meydana getirdiği gözlenmektedir. Örneğin ibadet teknolojisini kullanan kişiler ibadetlerini sistemli bir şekilde yerine getirdikleri için daha huzurlu veya daha dindar olarak kendilerini tanımlamaktadırlar. Dini amaçla üretilen teknolojik aletler ibadet için bir araya gelmeyi gereksiz kılan bir şey olarak değil ibadetleri günlük yaşam içinde daha sistemli hale getirmek için bir uyarıcı, öğretici ve danışman rolünde kullandıkları anlaşılmaktadır. Yani hocaya-şeyhe başvurmayı olumsuz etkilemiyor. Yapılan mülakatlarda insanların teknoloji aracılığıyla hocaların yorumlarına videolarına ulaşıp bilgilendiği, teknolojik uygulamalar aracılığıyla da bilgiye ulaştıkları ve teknolojiyi bir aracı olarak kullandıkları gözlenmektedir.
“Dini teknolojik uygulamalar, tekno dindarların tüketim alışkanlıklarıyla uyumlu hale gelmektedir”
Dini mobil uygulamalar ve aletler modern insanın (tekno dindarlar) tüketim alışkanlıklarıyla uyumlu hâle getirilip etkileşim olmaktadır. Bu durumda dindarlık, içe dönük bireysel bir mevzuya dönüşebilir ama bu bireyselleşme İslami açıdan düşünsel bir farklılık getirmeyebilir. Çünkü dindarlık, kişinin toplumsal hayattan kendini tecrit ettiği bir bireysellik mevzusu olarak tezahür etmemekte, dinselin özelleşmesi olarak tezahür edebilmektedir. Yani mekânsal bir topluluktan kopuş (camii) dini kurumlarla (camii, diyanet, fetva) kurulan ilişkinin şekil değiştirmesini beraberinde getirebilir.
Bu metin, tez yazarından izin alınarak yayınlanmıştır.
Tezin tamamına ulaşmak için lütfen tıklayınız....
Bu nedenle, akademide bu alanda yapılan yeni çalışmalarda artış görülüyor. İşte bunlardan birini büşra doğan hazırladı.
Büşra Doğan “Dindarların Dini Teknolojik Aletlerle Etkileşimi: Tekno-Dindar Pratikler” başlıklı yüksek lisans teziyle, literatüre önemli kavramlar kazandırdı.
Doğan, tezinde namaz kıldıran kıblegâh seccade, zikirmatik, Kur’an okuyan kalem, konuşan tespih, besmele çeken bardak ve dini mobil uygulamalar ile bunların dindarlıkla ilişkilerini inceledi.
Büşra Doğan teziyle “tekno dindarlık” ve “ibadet teknolojileri” gibi kavramları literatüre kazandırdı.
Tezde, öncelikle dindarlığın dinsel ritüeller üzerinden teknoloji ile beraber toplumsal alanda nasıl bir dönüşüm geçirdiği tespit edildi. Bu amaçla, dindarlık ile ilgili teorik çerçeve sunulduktan sonra tekno-dindar pratiklere ilişkin kavramsal çerçeve aktarıldı. Ardından tekno-dindarlığın kullanım değerlerini ortaya çıkaran ibadet teknolojisi ile ilgili bilgilere yer verildi. Çalışmada ayrıca Mardin ve İstanbul'da ikamet eden ve dini amaçla üretilen teknolojik aletleri, dini yaşantılarında aktif olarak kullanan dindarlar ile derinlemesine mülakatlar yapıldı.
Büşra Doğan’ın tezinden öne çıkan bazı konular şöyle:
“Teknoloji, dinsel hayatı değişime uğratıyor”
Teknoloji, kullanan kişinin amaçlarına göre değişik formlara girebilmektedir. Tanrısal sembollere (ibadetlere ve ibadetler için verilen dini eğitimlere) teknolojik etkiyle meşruiyet kazandıran dini uygulamalar ve aletler, dinsel yaşayışı çeşitli şekillerde değişime uğratabilmektedir.
“Teknoloji, dindarlara yeni imkanlar sunar”
Teknolojinin insanın dini yaşantısına nasıl yansıdığı önemlidir. Teknolojinin insanın dini yaşantısına yansımasını sağlayansa; insanın elde ettiği tecrübeler üzerinden kullanımı pratik olan ve manevi pratikler açısından kolaylaştırıcı etkisi olan dini teknolojik uygulamalar veya aletleri kullanmasıdır. Dinselliklerin belli dönemlerde belli bireyler tarafından nasıl yorumlanıp pratiğe döküldüğü farklılık arz edebilmektedir. “Tekno-dindar” ve “ibadet teknolojisi” kavramları da sosyal değişimlerle beraber teknolojinin hayatımıza girmesiyle sosyolojik bir kurum olan dinde meydana gelen değişimlerin dinsel davranış ve alışkanlıklar üzerindeki etkisini anlamaya yöneliktir. Günümüzde teknolojinin dini hayatla kurduğu ilişki, girift bir hal almaya başlamıştır. Teknoloji, dinin gündelik hayat içindeki temasını arttırarak dindarlar için yeni imkânlar sunabilmektedir.
Tekno Dindarlık ne anlama geliyor?
Dindarlık, dini buyrukları yerine getirmeye çalışan ve bunu hayat gayesi haline getiren kişi veya kişiler olarak ele alınacaktır. “Tekno”, kelime anlamı olarak "meslek, usul, işlem" anlamlarında kullanılmaktadır. “Tekno-dindarlık” kavramı ise, teknolojik gelişimle beraber bilgisayar ortamlı iletişim olanaklarını dini amaçlar doğrultusunda aktif bir biçimde kullanan dindar kişiler anlamında ele alınacaktır. Dindar kişiler arasındaki teknolojik yayılmanın tekno bilimsel bir sürecin toplumsal hayata temasıyla gelişmeye başladığı söylenebilir. Dini bilgi ve teknolojik bilginin bir araya gelmesiyle beraber ortaya çıkan dindarın, mekâna bağlı olmadan telefon, tablet veya bilgisayarlarından dini eğitim ve uygulamalarla dini deneyim ve bilgilerini artırdıkları gözlenmektedir. Böylece teknolojinin gelişimine paralel olarak ortaya çıkan dindarlıkla, dinsellik, günümüzde farklı bir toplumsal boyut kazanmıştır.
Tekno dindarlar nasıl davranır?
Tekno-dindar kişilerin teknolojiyle karşılaşıp dini yaşamlarında meydana gelen teknolojik temaslar doğrultusunda teknolojiyi gündelik ritüellerine dâhil etmesiyle başlar. Dini mecradaki bu teknolojik işlerlik dindar kişilere teknolojik alternatifler sunmaktadır. Teknoloji ile sosyalleşen tekno-dindar kişiler çoğu zaman teknoloji üzerinden dini bilgiye ulaşmayı uygun görmektedir. Böylece teknodindarlar, dindarlığın toplumsal alandaki teknolojik değişimi olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Teknolojide meydana gelen gelişmeler, gündelik hayatı kolaylaştıracak etkide bulunurken, dinle de yakın temas halinde olmasını sağlayacak gelişmeler ortaya koymuştur. Çünkü ortaya konulan gelişmeler, dini hayatı kolaylaştırdığını söyleyerek ortaya çıkmaktadır. Bilişim teknolojilerinin dini pratiklere yönelik sunduğu aletler ve uygulamalar, teknolojinin kendini dindar olarak tanımlayan insanların gündelik dini hayatına daha hızlı ve sistematik bir şekilde girmesini sağlamıştır.
Tekno dindar pratikler: Kur’an okuyan kalem, besmele çeken bardak, konuşan tespih…
Dindar kişilerin hayatındaki teknolojik anlamlandırmaların ve kullanımların boyutu gün geçtikçe değişime uğramaktadır. Bu değişim elbette ki toplumsal dönüşüm ve gelişmeler ışığında olmaktadır. Teknolojik dünya ile dindar kişilerin deneyimleri dindar kişilerin dini kurum ve görevlilerle olan ilişkilerine yeni bir boyut katmaktadır. İnsanlar Kur'an okuyan kalem, besmele çeken bardak, konuşan tesbih, zikirmatik, namaz kıldıran kıblegah seccade gibi dini teknolojik aletleri ibadetlerinde yardımcı veya kolaylaştırıcı bir araç olarak kullanarak bilindik dini toplumsallaşma ve dini ilişkiler kabından çıkmaktadırlar.
Tekno dindarlık ve ibadetlerde teknoloji kullanımı
Maddi ve manevi bütünlüğü sağlamak açısından toplumsal teknolojik gelişmeler ışığında tekno-dindarlık, maneviyatın maddi olarak dışa vurumudur. Bu aletlerin dindarlar tarafından bizzat kullanılması ibadetler açısından teknolojinin araçsallaştırılmasını sağlanmıştır. Dini pratiklerdeki teknolojik dolaşıma odaklanmak dini deneyim ve pratiklerdeki değişimin sosyolojik önemini gözler önüne sermektedir.
Tekno dindarlıkta ibadet teknolojileri…
Tekno-dindarlar, ibadet teknolojisinin (dini mobil uygulamalar ve aletler) taşıyıcısıdırlar. Dindar teknolojiyle iliştirilmiş dini eylem biçimlerinin yanı sıra, dünyaya dair işlerini yerine getirirken öte dünyaya dair işlerini de ihmal etmemek için teknolojiyi adeta bir uyarıcı görevinde kullanmış oldukları gözlemlenmiştir. Böylece dini yaşayışlarına yerleştirdikleri sistemli teknolojik araçlarla dini alışkanlıklarını sürdürür oldukları analiz edilmiştir. Çünkü teknoloji, dini alana ait her şeyin el altında ve anında olmasını sağlamaktadır. Tüm bu teknolojik yansımalar, metafizik alana ait yakınlaşmaların olduğunu göstermektedir.
“Din tecrübesinin kipi dijitale evrilmektedir”
Tekno-dindarlık, teknoloji üzerinden tanrısal alana katılımı temsil ederken, teknoloji içinde teknolojik çerçevede dini ödevlerini yerine getiren bir temsil haline gelir. Tekno-dindarlık teknoloji ve dini tecrübelerin iç içeliğinin yansımasıdır. Teknolojik alanın ve tanrısal alanın kesişen bir sureti olarak ortaya çıkan tekno dindarlaın, teknoloji aracılığıyla dünyevi alan içinden metafizik tezahürlere ulaşma gayreti içinde oldukları gözlemlenmiştir. Din ve teknolojinin entegrasyonu ile kutsalın algılanışının ve tecrübesinin kipi değişmekte dijital bir kipe evirilmektedir. Teknoloji üzerinden tanrısal alan ile ilişki içerisine giren tekno-dindarlar, bu etkileşim sürecinde baş aktör pozisyonundadırlar. Burada tekno-dindarlar, toplumda teknolojik alanda meydana gelen değişikliklerle kendini güncelleyen dünya tasavvuruna dair bir vurgudur. Tekno-dindarlar için dinsellikler toplumsal şartlara göre kendini teknoloji üzerinden kurgulayarak bir birliktelik tezahürü sunar. Böylece toplumsal mecrada din ve teknik gelişmelerin iç içeliği ortaya çıkmaktadır.
İbadet teknolojisi nedir ve neden ortaya çıkar?
Dine uyumlu ve faydalı teknolojik aletlerin varlığı ibadet teknolojisinin doğmasını ve işlevsel bir mekanizma olarak var olmasını sağlar. Bu durumda dindarlar için teknolojiyi dini toplumsallaşma makinesi olarak da görebiliriz. İbadet teknolojisi kavramıyla teknolojinin ibadetlerde kolaylık ve süreklilik sağlama iddiasıyla ortaya çıkan dini vasıflı teknolojik aletlerle beraber, bu doğrultuda oluşan dini teknolojik aletlerin pazar piyasası da anlaşılmaktadır. İbadet teknolojisi dinsel alanın teknolojik olarak ivme kazandığının göstergesidir. Bu teknolojik aletlerin genel olarak, dindar kişinin inandığı din ile pratik olarak ilişki kurup manevi istikameti arttırmaya dönük kullanım değeri vardır. Dini aktivitelerin planlanması ve düzenli ya da en az kusurla uygulama hususunda yerine getirilmesini mümkün kılmaktadır. Bu aletlere erişim noktasında ekonomik özellikler farklılık gösterebilmektedir.
“İbadet teknolojisi, dinin zihinsel ve bedensel performansını artırmasında önemli rol oynar”
Teknolojik gelişmeler ışığında ortaya çıkan ibadet teknolojisi, gündelik hayat içinde var olan din pratiklerinin toplumsal değişme ve gelişmeyle uyumlu olduğunun göstergesidir. Bu durumda, ibadet teknolojisi, teknolojinin dindarların dini pratiklerini yerine getirmesine yönelik üretmiş olduğu teknolojik bir yansımadır. İbadet teknolojisi dinin zihinsel ve bedensel boyutta performansını arttırmasında önemli bir rol oynayabilmektedir. İbadet teknolojisine bakıldığında arz merkezli bir talep tüketim toplumunda, siber sosyolojide önce talep gelmektedir önce arz gelmemektedir. Bu durum ibadet teknolojisinin arz temelli bir yapısının olduğunu göstermektedir.
İbadet teknolojileri ve sekülerleşme tezi
Sosyolojik bir kurum olan din, teknoloji tarafından dini öğretilerin nesilden nesile aktarılmasında değişim rolünü üstlenirken ürettiği dini uygulamalar ve aletlerle bunun yeniden üretimini gündeme getirmektedir. Var olan dini teknolojik yaşam tarzı dinin geleneksel dünyaya ait olduğu savını bozar niteliktedir. İbadet teknolojisi ile dindarların dine yönelme isteğinin ve bu husustaki pratiklerinin gündelik hayat içine yerleşmesi açısından davranışlarının disipline edilmesi için önemli bir araçtır. Bu durum toplumda var olan dini yaşantıların nasıl değiştiğini anlama konusunda bizlere bir yaklaşım sunmaktadır. Böylece teknoloji, ibadet teknolojisi ile dindar insanlar için işlevsel hale gelmektedir. Burada dinin teknolojik görünümü ibadet teknolojisidir. Bu teknoloji dinin kendi sürekliliğini sağlayabilmesi için de önem arz etmektedir denilebilir.
Teknoloji, dindarlığı artırıyor mu?
Yaptığımız derinlemesine mülakatlarda kurduğumuz bağlantıların tekno-dindarların dinsel duyuş ve pratiklerinde kullanma öncesi ve sonrası değişiklikler meydana getirdiği gözlenmektedir. Örneğin ibadet teknolojisini kullanan kişiler ibadetlerini sistemli bir şekilde yerine getirdikleri için daha huzurlu veya daha dindar olarak kendilerini tanımlamaktadırlar. Dini amaçla üretilen teknolojik aletler ibadet için bir araya gelmeyi gereksiz kılan bir şey olarak değil ibadetleri günlük yaşam içinde daha sistemli hale getirmek için bir uyarıcı, öğretici ve danışman rolünde kullandıkları anlaşılmaktadır. Yani hocaya-şeyhe başvurmayı olumsuz etkilemiyor. Yapılan mülakatlarda insanların teknoloji aracılığıyla hocaların yorumlarına videolarına ulaşıp bilgilendiği, teknolojik uygulamalar aracılığıyla da bilgiye ulaştıkları ve teknolojiyi bir aracı olarak kullandıkları gözlenmektedir.
“Dini teknolojik uygulamalar, tekno dindarların tüketim alışkanlıklarıyla uyumlu hale gelmektedir”
Dini mobil uygulamalar ve aletler modern insanın (tekno dindarlar) tüketim alışkanlıklarıyla uyumlu hâle getirilip etkileşim olmaktadır. Bu durumda dindarlık, içe dönük bireysel bir mevzuya dönüşebilir ama bu bireyselleşme İslami açıdan düşünsel bir farklılık getirmeyebilir. Çünkü dindarlık, kişinin toplumsal hayattan kendini tecrit ettiği bir bireysellik mevzusu olarak tezahür etmemekte, dinselin özelleşmesi olarak tezahür edebilmektedir. Yani mekânsal bir topluluktan kopuş (camii) dini kurumlarla (camii, diyanet, fetva) kurulan ilişkinin şekil değiştirmesini beraberinde getirebilir.
Bu metin, tez yazarından izin alınarak yayınlanmıştır.
Tezin tamamına ulaşmak için lütfen tıklayınız....