Doç. Dr. bahset karslı ile sezen aycan tarafından “Instagram ve Mahremiyet: Dindar Muhafazakâr Kadınların Paylașımları” başlıklı bir makale hazırlandı. Makalede, Instagram'ı aktif olarak kullanan ve 50 binin üzerinde takipçisi bulunan muhafazakâr dindar kadınların paylaşımları incelendi.
Türk Akademik Araştırmalar Dergisinde yayınlanan çalışmada dijitalleşen toplumda dindarlık boyutuyla değişen yeni mahremiyet anlayışı incelendi. Çalışma esnasında Instagram’ı aktif kullanan ve takipçi sayısı 50 binin üzerinde olan 31 muhafazakâr dindar kadının paylaşımları incelendi.
Sosyal medya üzerinde yeni sosyalleşme pratiklerinin ortaya çıktığı belirtilen çalışmada, mahremiyet alanın da kaçınılmaz olarak bundan etkilendiğinden söz edildi.
Çalışmadan öne çıkan bazı konular şöyle:
Dijital ve İbadet: “Dijibadet”
“Dijital ibadetlerin hızlı ve kolay gerçekleşmesi sayesinde Müslümanlar dijitalleştirdikleri dijibadetlerini sosyal medya kullanımı üzerinden gerçekleştirmeye başlamışlardır. Cuma hutbesi okunurken çekilen selfieler, şeytan taşlama veya Kâbe ile olan yakınlığın fotoğraflanarak sosyal medyada yayılması dijital ibadet söylemine dönüşmüştür. Müslüman dindarlığın görünümü de dijital alanın özelliklerine göre paylaşılmıştır. Özellikle Müslüman dindar kadınların Instagram kullanımında fotoğraf paylaşımları ile birlikte metinsel olarak paylaştıkları yazılı metinlerde dindarlıklarını dijitalleştirerek göstermektedirler. Dindar Instagram kadın kullanıcıları dijital ibadetlerini paylaşımlarıyla gösterirken mahremiyet alanlarının görünümünü normalleştirmişlerdir.”
Instagram’da “Cuma” paylaşımları
“Cuma gününe özel Instagram’da yapılan dini içerikleri paylaşımlarda kadınlar dindarlıklarını söylem ile belirtmektedirler. Ayrıca Cuma paylaşımlarında kadınlar dindarlıklarını dini zaman ve mekâna bağlı olarak da göstermektedirler. Özellikle bu paylaşımlarında mekân olarak cami ve Kabe’nin fotoğraflanarak gösterilmesi dijital dindarlığın görünümünü araçsallaştırmaktadır. Dindar kadınların Cuma paylaşımlarında çocuklarını da göstermeleri takipçiler tarafından oldukça beğenilmektedir. Cuma paylaşımlarında dini anlam ve söylem ile birlikte çocuklar da dindarlığın bir görünümü olarak gösterilmektedir. Kadınlar kız çocuklarını tesettür kıyafetle, erkek çocuklarını ise namaz kılıyormuş gibi göstererek paylaşmaktadırlar. Instagram’ın yaygınlaşması ve oluşturduğu kullanım kültürü bu tarz dini anlam ve içeriğe dayalı paylaşımların sıklığını arttırmıştır. Kadınlar dindarlıklarını evlatları üzerinden sevgi ve merhamete dayalı bir içerikle ifade etmektedirler. Hayırlı evlat tanımı dua, namaz, secde, ayet ve hadislerle belirtilmektedir. Bu paylaşımlarda gündelik hayat gerçekliğinde kullanıla gelen dindarlık pratikleri ve fenomenlerini sanallaştırırken hem din merkezli sermaye üretip tedavüle sürmek hem de görünümüne aksesuarlar eklemeye çalıştıkları gözlemlenmektedir. Bu arada bedensel mahremiyet dönüşürken dini ve ailevi mahremiyetler de dijimarketlerde tüketime sunulması kaçınılmaz hale gelmektedir.
Instagram’da Dini Paylaşım: İnançtan Beğeniye
Dindar kadınlar (Instagram’da) genellikle beden ile bireysel dindarlıklarını göstermektedirler. Bunu da özellikle kadınlar gittikleri Umre veya Hac ziyaretlerinde beden ile yaptıkları dini pratikleri ve eylemleri (Kabe’ye dokunma, rüku, secde, dua etme vb.) paylaşımlarıyla göstermektedirler. Dindarlığı ifade eden dini eylem ve bedenin görünümü inanç çağından beğeniye, görünümden gösterilmeye dayalı bir anlamı ortaya çıkarmıştır. Bu anlamda dini aksesuarlar ve formlar bedensel sunumda araçsallaştırılmakta ve tüketime sunulmaktadır. Dini eylem ve pratiklerin Instagram’da bu şekildeki görünümü dindarlık çerçevesinde mahremiyet alanını değiştirmiştir. Dini kimliğe sahip ve belli bir dindarlığı yaşayan Instagram kadın kullanıcıları mahrem olan kutsal bedeni görülme üzerine anlamlandırmışlardır.
Dindar Kadınların “Selfie”leri
Dindar Instagram kadın kullanıcıları selfie fotoğrafında bedene ait yüzü teşhir ederken, diğer yandan dini kimlikleri çerçevesinde dindarlıklarını yazılarla, nesnelerle ve sembollerle göstermektedirler. Ayrıca kullanıcı profilleri incelendiğinde akla Janmohamed’in “Generetain M-Dünyayı Değiştiren Genç Müslümanlar” adlı çalışmasında kavramsallaştırdığı M nesli gelmektedir. Çünkü yeni M nesli geleneksel dindarlık kalıbından uzak kendini ifade eden, bilgili, yenilikçi, değişimlere ayak uyduran ve kendini gösteren bir nesildir. Bu doğrultuda dindar kadınların selfie paylaşımlarında gündelik hayatın içerisinde yer alan sevgi, şükür, dürüstlük ve hayata karşı mücadele etme gibi duygusal ifadeler dindarlığın gösterimi içerisinde bulunmaktadır.
“Mahremiyet alanı, daha saydam hale gelmiştir”
Söylemsel ifadenin yanı sıra dindar kadınların selfie paylaşımlarıyla yüzün ayrıntılı bir şekilde gösterilmesi bedenin mahremiyet alanını şeffaflaştırmıştır. Yüz sanal alanda güzel olma odaklı gösterilen ve değerselleştirilen birer meta olarak kullanılmaktadır. Selfie paylaşımlarında yüzün makyaj ve filtre özelliği sayesinde güzelleştirilerek gösterilmesi mahremiyetin görünümünü esnekleştirmiştir. Selfienin yüzü güzel ve ayrıntılı göstermesi Instagram’da beğeni ve değeri arttırmaktadır. Bu çerçevede sıklıkla selfie paylaşımları yapılmaktadır Dindar Instagram kadın kullanıcıların selfie fotoğraflarında beden üzerinde yer alan, dini kimliği gösteren tesettür giyim ve nesnelerin tüketim kültürünün birer parçası olarak gösterilmesi mahremiyet alanını daha da saydam hale getirmiştir. Dindar kadın bedenin gizli yerlerini örten tesettür giyimin Instagram’daki paylaşımlarda gösterilme biçimi ve bunun mahremiyetin değişim ile olan ilişkisi yorumlanması gereken bir durumu meydana getirmiştir.
“Romantik Mahremiyet”
Dijital alanda güzel görünme isteği özellikle Instagram kullanımında görülmektedir. Kullanıcılar profillerindeki paylaşımlarla kendilerini ve dini kimliklerini yansıtmaktadırlar. Özellikle dini kimlikleri doğrultusunda dindarlıklarını göstermeye çalışan Instagram kullanıcıları profillerinde Kâbe veya cami paylaşımlarına yer vermektedir. Bu tür paylaşımları dindar muhafazakâr kadınlar sıklıkla yapmaktadır. Dindar kadın; başörtü, cami, namaz, iman, dua gibi dini içerikli fotoğraf paylaşmaktadır. Dindar kadın gündelik hayatını dini anlamlarla ifade ettiği gibi söz, nişan, düğün gibi toplumsal eylemleri, İslami yaşam tarzına uygun bir şekilde camide gelinlikle paylaşımını yaparak gerçekleştirmektedir* Kadın kullanıcı dindarlık imajını Instagram’da dini sözler ve sembollerle göstermektedir. Dindar kadınların Instagram paylaşımları incelendiğinde karşımıza eşi, nişanlısı veya sevgilisi hakkında yaptığı romantik dini paylaşımlar çıkmaktadır.”
“Dijidindarlık, dijimahremiyet”
“İleri teknoloji ve internet kullanımının hakim olduğu yeni bir toplum modelini dijital toplum şeklinde kavramsallaştırmak beraberinde artık mikro ölçekteki her pratiği diji ön ekiyle isimlendirmeye yol açmıştır. Dijidindarlık, dijimahremiyet, dijiiletişim gibi kullanımlar bu yeni durumun söylemsel yansıması olarak ifade edilebilir. Fakat bu durum ortaya çıkarken toplumun bazı yapısal dönüşümler geçirmesinin sonucu olduğu unutulmamalıdır. Yani bu toplum modelinde yeni iletişim unsurlarının yer alması ve mekân-zaman bağlamında sınırların esnekleşmesi görünürlüğe doğru bir özelliği ortaya çıkarmıştır. Görünmenin kolaylaşması ve sınırların esnekleşmesi dijitalleşme ve dijital unsurlarının birer sonucudur. Çünkü görme ve gösterilme, birbirini denetleme durumu dijital toplumun temel özelliklerinden biri olmuştur. Görülmenin ve göstermenin dijital toplumda normalleşmesi bireylerin mahremiyet alanlarını değiştirmiştir. Dijital alanın unsurlarından biri olan sosyal medyada yer alan kullanıcılar birbirlerinin mahremiyetlerini kolaylıkla görebilme durumunu elde etmişlerdir. Temel anlamda gizliliğe dayalı olan mahremiyet, dijital alanda gösterme ve gösterilme üzerine yeni bir anlam üretmiştir. Dijitalleşen toplumda güzel olanı gösterme ve beğenilme gizliliği değersizleştirmiştir. Bu çerçevede gizlilikten öte güzel olanı gösterme hem değeri hem de popülerleşebilmeyi sağlamıştır. Özellikle de beğenilme ve popüler birer kimliğin kazanıldığı alan ise Instagram kullanımında gerçekleşmiştir.
Dijitalleşme ve Din
Dijitalleşme ve dijital etkileşimler sürekli kendini yenileyerek toplum üzerindeki etkisini hissettirecektir. Dijitalleşen toplumda hızlı yenilikler ve dönüşümler gerçekleşerek toplumsal kurumları da etkileyecektir. Bu kurumların başında önemle üzerinde durduğumuz din ve dini anlamlar dijitalleşme sürecinde hızlı bir değişime uğramıştır. Dindar bireyler dijitalleşme ile birlikte dini anlamları, sembolleri, dindarlığı geleneksel kalıpların dışına çıkartarak yeni tip dediğimiz göstermeye dayalı dijital yerlileri ortaya çıkarmıştır. Bu dijital yerliler dindar ve bilgiye hakim, bilgiyi kullanan ve hızlı öğrenen tiptir. Dijital alanda gösterdikleri dindarlık ve mahremiyet anlayışları da doğal olarak farklıdır. Dijital unsurların gündelik hayatın birer parçası haline gelerek kullanılması dindarlık ve mahremiyet ilişkisini etkileyecektir. Yapılan bu araştırmadan sonra mahremiyet anlayışları, söylemler, anlamlar dijital alanda değişerek yeniden üretilecektir. Dijital alanda gösterilen yeni mahremiyet anlayışlarının tespit edilip değerlendirilmesi konusunda yapılacak olan araştırmalara önerimiz dijitalleşmenin takip edilmesi ve bunun mahremiyet üzerindeki değişimini yorumlamaları önerilerimizden biridir.
Çalışmanın Tamamını Kaynağından Okumak İçin Lütfen Tıklayınız
Resim Peggy und Marco Lachmann-Anke tarafından Pixabay'a yüklendi
Türk Akademik Araştırmalar Dergisinde yayınlanan çalışmada dijitalleşen toplumda dindarlık boyutuyla değişen yeni mahremiyet anlayışı incelendi. Çalışma esnasında Instagram’ı aktif kullanan ve takipçi sayısı 50 binin üzerinde olan 31 muhafazakâr dindar kadının paylaşımları incelendi.
Sosyal medya üzerinde yeni sosyalleşme pratiklerinin ortaya çıktığı belirtilen çalışmada, mahremiyet alanın da kaçınılmaz olarak bundan etkilendiğinden söz edildi.
Çalışmadan öne çıkan bazı konular şöyle:
Dijital ve İbadet: “Dijibadet”
“Dijital ibadetlerin hızlı ve kolay gerçekleşmesi sayesinde Müslümanlar dijitalleştirdikleri dijibadetlerini sosyal medya kullanımı üzerinden gerçekleştirmeye başlamışlardır. Cuma hutbesi okunurken çekilen selfieler, şeytan taşlama veya Kâbe ile olan yakınlığın fotoğraflanarak sosyal medyada yayılması dijital ibadet söylemine dönüşmüştür. Müslüman dindarlığın görünümü de dijital alanın özelliklerine göre paylaşılmıştır. Özellikle Müslüman dindar kadınların Instagram kullanımında fotoğraf paylaşımları ile birlikte metinsel olarak paylaştıkları yazılı metinlerde dindarlıklarını dijitalleştirerek göstermektedirler. Dindar Instagram kadın kullanıcıları dijital ibadetlerini paylaşımlarıyla gösterirken mahremiyet alanlarının görünümünü normalleştirmişlerdir.”
Instagram’da “Cuma” paylaşımları
“Cuma gününe özel Instagram’da yapılan dini içerikleri paylaşımlarda kadınlar dindarlıklarını söylem ile belirtmektedirler. Ayrıca Cuma paylaşımlarında kadınlar dindarlıklarını dini zaman ve mekâna bağlı olarak da göstermektedirler. Özellikle bu paylaşımlarında mekân olarak cami ve Kabe’nin fotoğraflanarak gösterilmesi dijital dindarlığın görünümünü araçsallaştırmaktadır. Dindar kadınların Cuma paylaşımlarında çocuklarını da göstermeleri takipçiler tarafından oldukça beğenilmektedir. Cuma paylaşımlarında dini anlam ve söylem ile birlikte çocuklar da dindarlığın bir görünümü olarak gösterilmektedir. Kadınlar kız çocuklarını tesettür kıyafetle, erkek çocuklarını ise namaz kılıyormuş gibi göstererek paylaşmaktadırlar. Instagram’ın yaygınlaşması ve oluşturduğu kullanım kültürü bu tarz dini anlam ve içeriğe dayalı paylaşımların sıklığını arttırmıştır. Kadınlar dindarlıklarını evlatları üzerinden sevgi ve merhamete dayalı bir içerikle ifade etmektedirler. Hayırlı evlat tanımı dua, namaz, secde, ayet ve hadislerle belirtilmektedir. Bu paylaşımlarda gündelik hayat gerçekliğinde kullanıla gelen dindarlık pratikleri ve fenomenlerini sanallaştırırken hem din merkezli sermaye üretip tedavüle sürmek hem de görünümüne aksesuarlar eklemeye çalıştıkları gözlemlenmektedir. Bu arada bedensel mahremiyet dönüşürken dini ve ailevi mahremiyetler de dijimarketlerde tüketime sunulması kaçınılmaz hale gelmektedir.
Instagram’da Dini Paylaşım: İnançtan Beğeniye
Dindar kadınlar (Instagram’da) genellikle beden ile bireysel dindarlıklarını göstermektedirler. Bunu da özellikle kadınlar gittikleri Umre veya Hac ziyaretlerinde beden ile yaptıkları dini pratikleri ve eylemleri (Kabe’ye dokunma, rüku, secde, dua etme vb.) paylaşımlarıyla göstermektedirler. Dindarlığı ifade eden dini eylem ve bedenin görünümü inanç çağından beğeniye, görünümden gösterilmeye dayalı bir anlamı ortaya çıkarmıştır. Bu anlamda dini aksesuarlar ve formlar bedensel sunumda araçsallaştırılmakta ve tüketime sunulmaktadır. Dini eylem ve pratiklerin Instagram’da bu şekildeki görünümü dindarlık çerçevesinde mahremiyet alanını değiştirmiştir. Dini kimliğe sahip ve belli bir dindarlığı yaşayan Instagram kadın kullanıcıları mahrem olan kutsal bedeni görülme üzerine anlamlandırmışlardır.
Dindar Kadınların “Selfie”leri
Dindar Instagram kadın kullanıcıları selfie fotoğrafında bedene ait yüzü teşhir ederken, diğer yandan dini kimlikleri çerçevesinde dindarlıklarını yazılarla, nesnelerle ve sembollerle göstermektedirler. Ayrıca kullanıcı profilleri incelendiğinde akla Janmohamed’in “Generetain M-Dünyayı Değiştiren Genç Müslümanlar” adlı çalışmasında kavramsallaştırdığı M nesli gelmektedir. Çünkü yeni M nesli geleneksel dindarlık kalıbından uzak kendini ifade eden, bilgili, yenilikçi, değişimlere ayak uyduran ve kendini gösteren bir nesildir. Bu doğrultuda dindar kadınların selfie paylaşımlarında gündelik hayatın içerisinde yer alan sevgi, şükür, dürüstlük ve hayata karşı mücadele etme gibi duygusal ifadeler dindarlığın gösterimi içerisinde bulunmaktadır.
“Mahremiyet alanı, daha saydam hale gelmiştir”
Söylemsel ifadenin yanı sıra dindar kadınların selfie paylaşımlarıyla yüzün ayrıntılı bir şekilde gösterilmesi bedenin mahremiyet alanını şeffaflaştırmıştır. Yüz sanal alanda güzel olma odaklı gösterilen ve değerselleştirilen birer meta olarak kullanılmaktadır. Selfie paylaşımlarında yüzün makyaj ve filtre özelliği sayesinde güzelleştirilerek gösterilmesi mahremiyetin görünümünü esnekleştirmiştir. Selfienin yüzü güzel ve ayrıntılı göstermesi Instagram’da beğeni ve değeri arttırmaktadır. Bu çerçevede sıklıkla selfie paylaşımları yapılmaktadır Dindar Instagram kadın kullanıcıların selfie fotoğraflarında beden üzerinde yer alan, dini kimliği gösteren tesettür giyim ve nesnelerin tüketim kültürünün birer parçası olarak gösterilmesi mahremiyet alanını daha da saydam hale getirmiştir. Dindar kadın bedenin gizli yerlerini örten tesettür giyimin Instagram’daki paylaşımlarda gösterilme biçimi ve bunun mahremiyetin değişim ile olan ilişkisi yorumlanması gereken bir durumu meydana getirmiştir.
“Romantik Mahremiyet”
Dijital alanda güzel görünme isteği özellikle Instagram kullanımında görülmektedir. Kullanıcılar profillerindeki paylaşımlarla kendilerini ve dini kimliklerini yansıtmaktadırlar. Özellikle dini kimlikleri doğrultusunda dindarlıklarını göstermeye çalışan Instagram kullanıcıları profillerinde Kâbe veya cami paylaşımlarına yer vermektedir. Bu tür paylaşımları dindar muhafazakâr kadınlar sıklıkla yapmaktadır. Dindar kadın; başörtü, cami, namaz, iman, dua gibi dini içerikli fotoğraf paylaşmaktadır. Dindar kadın gündelik hayatını dini anlamlarla ifade ettiği gibi söz, nişan, düğün gibi toplumsal eylemleri, İslami yaşam tarzına uygun bir şekilde camide gelinlikle paylaşımını yaparak gerçekleştirmektedir* Kadın kullanıcı dindarlık imajını Instagram’da dini sözler ve sembollerle göstermektedir. Dindar kadınların Instagram paylaşımları incelendiğinde karşımıza eşi, nişanlısı veya sevgilisi hakkında yaptığı romantik dini paylaşımlar çıkmaktadır.”
“Dijidindarlık, dijimahremiyet”
“İleri teknoloji ve internet kullanımının hakim olduğu yeni bir toplum modelini dijital toplum şeklinde kavramsallaştırmak beraberinde artık mikro ölçekteki her pratiği diji ön ekiyle isimlendirmeye yol açmıştır. Dijidindarlık, dijimahremiyet, dijiiletişim gibi kullanımlar bu yeni durumun söylemsel yansıması olarak ifade edilebilir. Fakat bu durum ortaya çıkarken toplumun bazı yapısal dönüşümler geçirmesinin sonucu olduğu unutulmamalıdır. Yani bu toplum modelinde yeni iletişim unsurlarının yer alması ve mekân-zaman bağlamında sınırların esnekleşmesi görünürlüğe doğru bir özelliği ortaya çıkarmıştır. Görünmenin kolaylaşması ve sınırların esnekleşmesi dijitalleşme ve dijital unsurlarının birer sonucudur. Çünkü görme ve gösterilme, birbirini denetleme durumu dijital toplumun temel özelliklerinden biri olmuştur. Görülmenin ve göstermenin dijital toplumda normalleşmesi bireylerin mahremiyet alanlarını değiştirmiştir. Dijital alanın unsurlarından biri olan sosyal medyada yer alan kullanıcılar birbirlerinin mahremiyetlerini kolaylıkla görebilme durumunu elde etmişlerdir. Temel anlamda gizliliğe dayalı olan mahremiyet, dijital alanda gösterme ve gösterilme üzerine yeni bir anlam üretmiştir. Dijitalleşen toplumda güzel olanı gösterme ve beğenilme gizliliği değersizleştirmiştir. Bu çerçevede gizlilikten öte güzel olanı gösterme hem değeri hem de popülerleşebilmeyi sağlamıştır. Özellikle de beğenilme ve popüler birer kimliğin kazanıldığı alan ise Instagram kullanımında gerçekleşmiştir.
Dijitalleşme ve Din
Dijitalleşme ve dijital etkileşimler sürekli kendini yenileyerek toplum üzerindeki etkisini hissettirecektir. Dijitalleşen toplumda hızlı yenilikler ve dönüşümler gerçekleşerek toplumsal kurumları da etkileyecektir. Bu kurumların başında önemle üzerinde durduğumuz din ve dini anlamlar dijitalleşme sürecinde hızlı bir değişime uğramıştır. Dindar bireyler dijitalleşme ile birlikte dini anlamları, sembolleri, dindarlığı geleneksel kalıpların dışına çıkartarak yeni tip dediğimiz göstermeye dayalı dijital yerlileri ortaya çıkarmıştır. Bu dijital yerliler dindar ve bilgiye hakim, bilgiyi kullanan ve hızlı öğrenen tiptir. Dijital alanda gösterdikleri dindarlık ve mahremiyet anlayışları da doğal olarak farklıdır. Dijital unsurların gündelik hayatın birer parçası haline gelerek kullanılması dindarlık ve mahremiyet ilişkisini etkileyecektir. Yapılan bu araştırmadan sonra mahremiyet anlayışları, söylemler, anlamlar dijital alanda değişerek yeniden üretilecektir. Dijital alanda gösterilen yeni mahremiyet anlayışlarının tespit edilip değerlendirilmesi konusunda yapılacak olan araştırmalara önerimiz dijitalleşmenin takip edilmesi ve bunun mahremiyet üzerindeki değişimini yorumlamaları önerilerimizden biridir.
Çalışmanın Tamamını Kaynağından Okumak İçin Lütfen Tıklayınız
Resim Peggy und Marco Lachmann-Anke tarafından Pixabay'a yüklendi
1 tne hadis ayet yok bu nasıl yazı Dinin mahremiyeti önemsemesine dair bir cümle yok . kelime oyunlarıyla mesrulastırılmaha calısılmıs